درامانقد-سینما: یری مِنتسِل کارگردان، نویسنده و بازیگر سینما و تئاتر چک که فیلمهایش اغلب ترکیبی از یک نگاه انسانی به دنیا توأم با گوشه و کنایه هستند، روز شنبه پنجم سپتامبر در پی یک بیماری طولانی از دنیا رفت.
اولگا همسر منزل، اواخر یکشنبه در اینستاگرام و فیسبوک خبر درگذشت او را تائید کرد. منزل 82 ساله بود.
او متولد 23 فوریه 1938 در پراگ بود و در کنار کارگردانان مرزشکن چون میلوش فورمن و ورا هیتیلووا یکی از چهرههای پیشتاز موج نوی سینمای چک در دهه 1960 بود.
منتسل در 1968 با فیلم سیاه و سفید “قطارهای دقیقاً مراقبتشده” (1966) که روایتی تلخ و شیرین از اشغال چکسلواکی سابق توسط نازیها در دوران جنگ جهانی دوم است، برنده جایزه اسکار بهترین فیلم خارجیزبان شد. او در 1986 نیز با کمدی سیاه “دهکده کوچک شیرین من” در بخش اسکار فیلم خارجیزبان شانس دریافت جایزه را داشت.
منتسل همچنین به خاطر نگاه طنزآمیز به زندگی، هجو حاکمان و پرداختن به شخصیت کلاسیک چکها شهرت داشت.
به گزارش ورایتی، منزل سالها با بوهومی هرابال رماننویس چک همکاری میکرد، که نویسنده کتابی بود که “قطارهای دقیقاً مراقبتشده” از روی آن ساخته شد. منتسل از دو کتاب دیگر هرابال، “کوتاه کردن” و “چکاوکها روی یک سیم” (1969) نیز اقتباس کرد. فیلم دوم توسط دولت چکسلواکی توقیف شد، اما در 1990 پس از سقوط رژیم کمونیستی روی پرده رفت و در چهلمین جشنواره فیلم برلین جایزه خرس طلایی را دریافت کرد.
“Those Wonderful Movie Cranks” دیگر ساخته منتسل در 1979 نماینده چکسلواکی در اسکار بود، اما نامزد نشد. پس از تقسیم چکسلواکی به دو کشور جمهوری چک و اسلواکی در اوایل دهه 1990، دو فیلم دیگر منتسل، نماینده جمهوری چک در اسکار بودند: “من به پادشاه انگلستان خدمت کردم” در 2007 و “دون ژوانها” در 2013. فیلم اول اولین بار در بخش مسابقه بینالملل جشنواره فیلم برلین نمایش داده شد و جایزه منتقدان فیپرشی را از آن خود کرد.
منتسل در 1997 جایزه دستاورد هنری شیرهای چک را دریافت کرد و در 2003 نیز در جشنواره فیلم کارلووی واری تقدیر شد. او مدال شایستگی، نشان هنر و ادبیات فرانسه و دهها جایزه بینالمللی دیگر نیز در کارنامه داشت.
او در حدود 80 فیلم سینمایی و تلویزیونی نیز بازی کرد و آخرین بار یکی از نقشهای اصلی فیلم جادهای “مترجم” به کارگردانی مارتین شولیک را ایفاء کرد که در 2018 نماینده اسلواکی در بخش فیلم خارجیزبان بود.
منتسل از 2017 پس از یک جراحی مغز و مننژیت در منزل خود تحت مراقبت بود و همسرش از او پرستاری میکرد. او دو دختر به نامهای آنا کارولینا و ایوا ماریا دارد.
وی در عین حال به عنوان بازیگر نیز فعالیت میکرد و در حدود ۸۰ فیلم سینمایی و تلویزیونی بازی کرده بود. آخرین نقشآفرینی وی در درامی به کارگردانی مارتین سولیم با عنوان «مترجم» شکل گرفت.
یان هریبژیک کارگردان چک که سال ۲۰۰۰ نامزدی اسکار را کسب کرد در توییتی نوشت: از او برای همه کارهایی که برای ما کرد، سپاسگزارم. خداحافظ عالیجناب …
منتسل از سال ۲۰۱۷ که جراحی مغز انجام داد در منزل تحت مراقبت بود. همسرش از وی به عنوان مردی شجاع، با ذوق و با اراده فوقالعاده برای زندگی و شوخطبعی یاد کرد.
