آن‌چه باید درباره «اوکجا» جدیدترین فیلم بونگ جون‌هو بدانید

درامانقد-سینما: «اوکجا» جدیدترین فیلم بونگ جون‌هو – یکی از مطرح‌ترین فیلم‌سازان معاصر کره جنوبی – پس از آثار تحسین‌شده‌ای مثل «خاطرات قتل» (2003)، «میزبان» (2006)، «مادر» (2009) و «اسنوپیئرسر»/ «قطار برف‌شکن» (2013، اولین فیلم انگلیسی‌زبان او) است که در حال حاضر مراحل پیش‌تولید فیلم جدیدش «انگل» (2018) را پشت سر می‌گذارد. وی که فیلم‌هایش اغلب شوخی‌های تلخ و طنز سیاهی دارند و به تغییر ناگهانی حال‌وهوای آثارش مشهور است، می‌گوید یکی از سرگرمی‌هایش دفن عقاید سیاسی و اجتماعی خود در گوشه‌وکنار فیلم‌هایش است. اما «اوکجا» ویژگی‌های دیگری هم دارد، از فیلم‌برداری همیشه استادانه‌ی داریوش خنجی گرفته تا بازی‌های درخشان تیلدا سویینتن (که پس از «درود بر سزار!» (برادران کوئن، 2016) یک بار دیگر نقش دوقلوی خودش را هم بازی کرده)، پل دِینو (که حالا در هر نقشی دیدن ظهور ناگهانی جنون‌هایش لحظه‌شماری می‌خواهد)، جیک جیلنهال (که باز هم بر خلاف نادیده‌گرفته‌شدن در سال‌های اخیر درخشیده است) و خیلی چیزهای دیگر که برخی حتی در قالب کلام نمی‌گنجند.

«اوکجا» به عنوان یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های امسال، از همان اولین نمایش جهانی‌اش در بخش رقابت اصلی جشنواره کن تا همین روزهای اخیر، هر بار خبر جالب و متفاوتی را به همراه آورده است. در جشنواره کن به دلیل عدم اکران فیلم در سینماهای فرانسه (حتی به صورت محدود) برخی سینماگران فرانسوی و حتی هیأت فیلم فرانسه (CNC) اعتراض‌های شدیدی کردند که به تغییر قوانین پذیرش فیلم‌ها انجامید و از سال آینده آثاری که قرارداد اکران در سینماهای فرانسه نداشته باشند، نمی‌توانند به رقابت اصلی کن راه یابند. این ماجراها به انتقاد شدید کارگردان فیلم منتهی شد که در نشست خبری فیلمش گفت: «من بحث‌های کن و نتفلیکس و هیأت فیلم فرانسه را جدی نمی‌گیرم چون سرانجام فیلم‌ها، هم در سالن‌های سینما به نمایش درمی‌آیند و هم پخش‌شان به صورت آنلاین وجود خواهد داشت… مطمئنم که تد ساراندوس (مسئول ارشد محتوا در نتفلیکس) برای تماشای فیلم‌ها با خانواده‌اش به سینما می‌رود و بی‌تردید این اعضای هیأت فیلم فرانسه هستند که در خانه‌های‌شان با اکانت‌های نتفلیکس فیلم می‌بینند… نتفلیکس بودجه و آزادی خلاقه‌ی کامل مرا تضمین کرد. فرقی نمی‌کند در آمریکا باشد یا فرانسه، چون سرمایه‌گذاران زیادی حاضر به انجام این کار نیستند.» اما در اوج این بحث‌ها، مسئولان برگزاری جشنواره کن، هشت دقیقه‌ی ابتدایی «اوکجا» را با نسبت تصویر اشتباه روی پرده فرستادند؛ اتفاقی که عذرخواهی آن‌ها را به همراه آورد و یادآور مشکل‌های عموم تماشاگران سراسر جهان در سینماها شد و این‌که چرا برخی در نهایت ترجیح می‌دهند در شرایط قابل کنترل خانه‌های‌شان فیلم ببینند.

ماه گذشته هم در آستانه‌ی نمایش عمومی «اوکجا» سه پخش‌کننده‌ی مهم سینمای کره جنوبی به خاطر طرح نتفلیکس برای عرضه‌ی هم‌زمان فیلم به صورت آنلاین در بیش از 190 کشور (که پیش از این با وقفه‌ای سه‌هفته‌ای همراه می‌شد) و آسیب‌های آن برای اکوسیستم پخش در کره، اکران فیلم را در سینماهای‌شان (چیزی حدود 93 درصد سینماهای کره) تحریم کردند. با این حال، فیلم 50 میلیون دلاری جون‌هو با استقبال تماشاگران کره‌ای همراه شد و در هفته‌ی اول به رتبه‌ی چهارم جدول فروش رسید.

اوکجا/ Okja

کارگردان: بونگ جون‌هو، فیلم‌نامه‌نویسان: جون‌هو و جان رانسن بر اساس داستانی از جون‌هو، مدیر فیلم‌برداری: داریوش خنجی، تدوین: میون هان و یانگ جینمو، موسیقی: جایل جونگ، بازیگران: تیلدا سویینتن (لوسی میراندو/ نانسی میراندو)، پل دِینو (جِی)، آن سئوهیون (میجا)، جیک جیلنهال (جانی ویل‌کاکس)، جیانکارلو اسپوزیتو (فرانک داوسن)، لی‌لی کالینز (رِد) و… محصول 2017 کره جنوبی و آمریکا، ژانر: درام ماجراجویانه، 120 دقیقه.

خط داستانی

دخترکی به نام میجا ده سالِ فوق‌العاده را با حیوان خانگی عظیم‌الجثه‌اش اوکجا در کوهستان‌های کره جنوبی پشت سر گذاشته است که ناگهان روزی سروکله‌ی آدم‌های یک کمپانی خانوادگی چندملیتی پیدا می‌شود. آن‌ها اوکجا را با خودشان به نیویورک می‌برند؛ شهری که در آن مدیرعامل خودشیفته‌ی «میراندو کورپِریشن» طرح‌های بزرگی برای نزدیک‌ترین دوست میجا دارد. اما میجا هم بی‌کار نمی‌نشیند و دست خالی راهی مأموریت نجات اوکجا می‌شود. اما سفر دخترک زمانی پیچیده‌تر می‌شود که پای گروه‌های مختلفی از سرمایه‌داران، معترضان و مشتریان به میان می‌آید و هر یک می‌خواهند سرنوشت اوکجا را به دست بگیرند.

واکنش منتقدان

«اوکجا» یکی از تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های سال 2017 است و با مراجعه به سایت‌های معتبر جمع‌آوری نظر منتقدان می‌توان به این موضوع پی برد. در سایت «متاکریتیک» امتیاز میانگین 76 از 100 بر اساس 31 نقد ثبت شده است و در «راتن تومیتوز» امتیاز 75 از 100 بر اساس 151 نقد. توافق عمومی منتقدان سایت دوم می‌گوید: «”اوکجا” تداوم خلق سرگرمی التقاطی از سوی بونگ جون‌هو است که در میان همه‌ی تردستی‌هایش، هم‌چنان به اهداف روایی‌ای بیش از حد انتظار دست می‌یابد.» اما نظر کوتاه برخی منتقدان برجسته از این قرار است:

ای. او. اسکات، نیویورک تایمز: این فیلم که هرگز از حرکت بازنمی‌ایستد، انبوهی از اطلاعات و احساس‌های مختلف را در خود جای داده است. طعنه‌های هجوآمیز ناگهان در گوشه‌وکنار فیلم ظاهر می‌شوند و سپس با جریان‌های احساسی قوی شسته می‌شوند. همه چیز به گونه‌ی شگفت‌انگیزی چرند و مضحک است اما توأمان موضوع مهمی در میان است و چیز ارزشمندی در خطرست.

مارک اولسن، لس‌آنجلس تایمز: بونگ جون‌هو با جدیدترین اثرش به دستاوردهای متعددی رسیده است، از خلق یک قهرمان زن برای زمانه‌ی ما و یک مخلوق سینمایی ماندگار گرفته تا داستانی که میان عقل و احساس توازن برقرار می‌کند و فیلمی که به مرزهای فناوری می‌پردازد، هم در جهان مقابل دوربین و هم در دنیای پشت آن.

جووانی مارچینی کامیا، فیلم اِستیج: نه‌فقط مأموریت میجا حسابی درگیرکننده است، بلکه کارگردان و همکار فیلم‌نامه‌نویس او، جان رانسن مؤلف، به‌واسطه‌ی هجو «میراندو کورپریشن» به مقدار قابل توجهی کمدی دست یافته‌اند که شامل ملغمه‌ای مضحک از تمام شیاطین کاپیتالیسم و همین طور، گروه «ALF» و باور متضادشان به تروریسم بی‌خشونت هم می‌شود.

پیتر بردشا، گاردیئن: انرژی ناب و دوست‌داشتنی بودن این فیلم، آن را به یک لذت تمام‌عیار بدل کرده است.

جیمز براردینلی، ریل‌ویوز: «اوکجا» با این‌که به عنوان یک «فیلم هیولایی» دسته‌بندی شده است و فصل‌هایی دارد که به اندازه‌ی هجوهای مانتی پایتن، سرکشانه عجیب‌وغریب‌اند، اما حرف‌های مهمی درباره مصرف‌گرایی، بوم‌شناسی و فرآورده‌های غذایی دارد.

سارا استوارت، نیویورک پست: بونگ جون‌هو یکی از بهترین تریلرهای دیستوپیایی سال‌های اخیر (اسنوپیئرسر، 2013) و یکی از دوست‌داشتنی‌ترین فیلم‌های هیولایی تاریخ سینما (میزبان، 2006) را در کارنامه دارد. شما عناصری از هر دو اثر را در این فیلم هراس‌انگیز و خرابکارانه‌ی جدید نتفلیکس می‌یابید.

تیم روبی، تلگراف: «اوکجا» سرشار از سرگرمی است و هوشمندی‌های خاص خودش را هم دارد، اما مصالح داستانی این دختر و حیوان خانگی‌اش، تا حدی ملال‌آور می‌شود و این طور به نظر می‌رسد که سروصدای فیلم بیش از آن چیزی است که به دست آورده است.

حواشی خواندنی

– تجربه‌ی بونگ جون‌هو در مرحله‌ی تحقیقات و بازدید از کشتارگاهی در ایالت کلرادو و تماشای مستند «خوراک روزانه‌ی ما» (۲۰۰۵) باعث شد تا دو ماه گیاه‌خوار شود؛ آن هم از نوع وگان. او که به قول خودش در سرزمین «بهشت کباب» زندگی می‌کند، دارد روی خودش کار می‌کند تا پِسکِتِریئن/ Pescatarian شود (کسانی که از خوردن گوشت قرمز پرهیز دارند و غذاهای دریایی مصرف می‌کنند.

– صحنه‌ای که در آن رؤسای شرکت میراندو به تماشای تصاویری از خرابکاری موجود عظیم‌الجثه نشسته‌اند، ارجاعی است به تصویر مشهور اوباما، کلینتن و گروه امنیتی‌شان در اتاق بحران کاخ سفید که به تماشای هجوم به تشکیلات اسامه بن لادن نشسته‌اند.

– در صحنه‌ی شورش فیلم، نمای طولانی وجود دارد که در پس‌زمینه‌اش آدرس ساختمانی (30 Broad) دیده می‌شود که خانه‌ی گولدمن ساچز است؛ ارجاعی آشکار به جنبش اشغال وال استریت.

ترجمه و تألیف: رضا حسینی

منابع اصلی: آی‌ام‌دی‌بی، ویکی‌پدیا، متاکریتیک