درامانقد-تجسمی: درآمد سالانه بخش‌های فرهنگی و خلاق 2.3 تریلیون دلار و صادرات آن بیش از 250 میلیارد دلار اعلام شده است. طبق این آمار که توسط یونسکو منتشر شده، در این بخش‌ها نزدیک به 30 میلیون نفر در سراسر جهان مشغول به کار هستند در حالی که برخی پیش‌بینی‌ها سهم آن را در تولید ناخالص جهانی در آینده نزدیک حدود 10 درصد عنوان کرده‌اند.
نوپایی صنایع خلاق در خاورمیانه سبب شده تا آسیب پذیری این منطقه از جهان در برابر همه گیری بیشتر باشد. جشنواره‌ها، کنسرت‌ها و نمایشگاه‌های بزرگ در سراسر خاورمیانه تحت محدودیت‌های ویروس کرونا، سال سختی را متحمل شده‌اند. اما در برخی از کشورها با کمک موسسات و بنیادهای خصوصی، هنرمندان در تلاشند صنایع خلاق را از رکود نجات دهند. لغو نمایشگاه‌ها و کنسرت‌ها، به تعویق افتادن جشنواره‌ها و بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی دیگر، افرادی که در صنایع خلاق کار می‌کردند را بسیار آسیب‌پذیر کرد.
حتی در حالی که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پس از ماه‌ها محاصره دوباره بازگشایی شدند، دنیای هنر برای آینده غیرقابل پیش‌بینی به سیستم عامل‌های دیجیتال منتقل شد. در نتیجه، بسیاری از نوازندگان، هنرمندان و تصویرگران منابع درآمدشان از بین رفت و برخی از بنگاه‌های فرهنگی به طور کلی از روند کاری خارج شده‌اند.
فضای دیجیتال گذری موقت یا فرصتی برای خروج از قالب‌ها
اگرچه در همه‌گیری ویروس کرونا برخی از فعالیت‌ها توانستند به فضای آنلاین منتقل شوند، اما برخی از مشاغل همچنان برای سازگاری تلاش می‌کنند. این موضوع در خاورمیانه با توجه به توسعه نامتوازن و ناقص چندین برابر است.
از نظر هدی آل‌خمیس-کانو، بنیانگذار جشنواره ابوظبی، فضای دیجیتال هرگز با واقعیت قابل مقایسه نخواهد بود. او در یک وبینار که در ماه سپتامبر توسط یک موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن دی سی برگزار شد، در مورد تأثیر COVID-19 بر جشنواره‌ها گفت: «آینده در تعادل بین تجربه مجازی و واقعی است. اما هیچ چیز جایگزین انرژی حضور مخاطب نمی‌شود.»
از سویی دیگر رائد آسفور، کارگردان تئاتر مستقر در امان پایتخت اردن نیز که در این وبینار شرکت داشت، گفته است؛ فن‌آوری‌های جدید می‌توانند در ضبط و پخش آنلاین نمایش‌ها و کنسرت‌ها نقش داشته باشند، اما این روند ممکن است گران باشد.
اکارد تیمن، مدیر هنری شوباک بزرگترین جشنواره فرهنگ معاصر عرب در لندن نیز گفت که این ممکن است جدالی باشد که مخاطبان را برای پرداخت هزینه کنسرت‌هایی که به صورت آنلاین پخش می‌شوند متقاعد کنند. «ما باید به مخاطبان آموزش دهیم تا هزینه محتوای آنلاین را بپردازند. البته اگر ما محتوای معتبر و واقعی ارائه دهیم، مردم هزینه آن را پرداخت می‌کنند.»
رشد فعالیت گروهی و اتحاد هنرمندان
برای هنرمندان و صنایع خلاق، تغییر مسیر به صورت آنلاین همراه با مجموعه‌ای از تجربیات بوده است. برخی آن را فرصتی برای تکان دادن قالب‌های قدیمی خسته‌کننده می‌دانند؛ در حالی که برخی دیگر آن را فرصتی برای همکاری.
طلا بدری، مدیر اجرایی مرکز هنرهای موسیقی (CMA) در دبی در همین رابطه به عرب‌نیوز گفت: «ما بیش از 30 مرکز موسیقی در امارات متحده عربی داریم که یکدیگر را رقیب هم می‌دانیم و بندرت با یکدیگر همکاری می‌کردیم. اما وقتی ما به همه‌گیری کرونا برخوردیم، دور هم جمع شدیم و جلسه‌ای داشتیم تا در مورد کارهایی که می‌خواهیم برای کمک به یکدیگر انجام دهیم، صحبت کنیم. زیرا این معیشت ماست و ما بیش از 500 نفر را استخدام کردیم و به بیش از 4000 نفر آموزش دادیم.»
بدری گفت: «ما نزدیک به شش یا هفت‌ماه هیچ شغلی نداشتیم. اما آموزش را به فضای آنلاین منتقل کردیم و این مسئله برای ما کاملاً بخت‌آور بود، زیرا توانستیم سریع حرکت کنیم و این کار را انجام دادیم.»
بدری افزود: «از نظر مالی، این کار بسیار دشوار بود. منظورم این است که ما خیلی خوب توانستیم با آن کنار بیاییم، اما هنوز نتوانستیم برای ادامه کار درآمدزایی داشته باشیم.»
با درک چالش‌های پیش روی صنایع خلاق، بسیاری از هنرمندان و گالری‌های خاورمیانه با هم متحد شدند که منجر به پروژه‌ها و همکاری‌هایی شد که به احتمال زیاد در حالت عادی محقق نمی‌شدند.
فاطیما آلبودور، عکاس و چاپگر اماراتی در این‌باره گفت: «بهترین اتفاقی که برای هنرمندان افتاد این است که بسیاری از موسسات و بنیادهای فرهنگی گردهم آمدند تا از ما هنرمندان در این مدت حمایت کنند. به عنوان مثال، آرت جمیل، فراخوانی عمومی به هنرمندان ارائه داد و سپس به آنها کمک مالی کرد. من هم برای آن درخواست دادم و برای پروژه‌ای که به دلیل قرنطینه شدن نمی‌توانستم منابع مالی آن را تامین کنم، توانستم کمک هزینه بگیرم.»
ابتکار دیگری که در خاورمیانه رقم خورد حراج «این نیز بگذرد» بود که ساتبیز با همکاری هفت گالری دبی در ماه ژوئن برگزار کرد. ویلیام لاوری، بنیانگذار گالری هنری لوری شبیبی در این‌باره گفت: «در چند هفته اول قرنطینه، تماس‌ها، بحث‌ها و نظرسنجی‌های زیادی در مورد چگونگی حمایت و حفظ جامعه هنری انجام شد. در یکی از تماس‌ها با همه گالری‌های خیابان السرکل دبی، ایده حراج برای حمایت از گالری‌ها و هنرمندان آنها مطرح شد، با یک مولفه خیرخواهانه که برای افراد آسیب‌پذیر از کرونا کمک مالی جمع کنیم.»
خورشید اخوان نقاش کانادایی-ایرانی نیز در این‌باره به عرب نیوز می‌گوید که محدودیت‌های سفر و سقوط درآمدها وی را متضرر کرده است، زیرا مخاطبان در این ماه‌ها هنر را به عنوان تجملات از زندگی خود کاسته‌اند. اما نباید فراموش کنیم در همین زمان، این بیماری همه‌گیر منبع قدرتمندی برای الهام گرفتن بوده است.
وی که برای یکی از پروژه‌هایش حمایت مالی دریافت کرده گفت: «برای من هر دو جنبه مثبت و منفی در دوران کرونا رقم خورد؛ نکته مثبت آن است که در این شرایط همه نوع احساسات در انسان‌ها به وجود می‌آید، بنابراین من می‌توانم برای ابراز احساسات خود به یک هنر عالی برسم.»
اما این همکاری مشترک شاید در منطقه خاورمیانه نقطه عطفی باشد. همانگونه که آل خمیس-کانو بنیانگذار جشنواره ابوظبی گفت: «بیماری همه‌گیر کرونا قطعاً هنرمندان را مجبور به «مقاومت بیشتر» کرده و آنها به طور جمعی شروع به کار می‌کنند. آنچه من از نظر روابط و نوآوری می‌بینم باورنکردنی است. ما به هم وصل می‌شویم و یکدیگر را پیدا می‌کنیم و از طریق جشنواره‌های خود متحد می‌شویم تا مبارزه کنیم.»
منبع: هنرآنلاین
