گزارشی از اولین نشست «مینیمالیسم در سینما»
درامانقد-سینما: در اولین نشست از سلسله نشستهای «مینیمالیسم در سینما» که در موزه هنرهای معاصر و با همکاری مجله 24 برگزار می شود فیلم «اواخر بهار» ساخته یاسوجیرو ازو به نمایش در آمد و در ادامه مجید اسلامی منتقد و مترجم سینمایی به ایراد سخنرانی پرداخت.
اسلامی در ابتدا ضمن بیان پیچیدگی های تعریف مینیمالیسم و اینکه در انتخاب آثاری که در این سلسله نشستها نمایش داده می شود این پیچیدگی را در نظر داشته و معنای عام مینیمالیسم را در نظر گرفته خاطرنشان کرد: مینیمالیسم در یک معنای کلی هنری است که با مصالح کم تولید می شود. هنرمند مینیمالیست سعی می کند مصالح کمی را برای خلق اثر انتخاب کند حال در هر گونه هنری که باشد. می توان معنای مینیمالیسم را و نوع این سینما را با معنای ماکسیمالیسم و فیلمسازان ماکسیمالیست بهتر درک کرد. فیلمسازانی مثل کوروسوا و اورسن ولز فیلمسازان ماکسیمالیستی محسوب می شوند که تلاش می کنند بیشترین مصالح ممکن را در فیلم خود استفاده کنند.
اسلامی با همه این توضیحات باز هم متذکر شد که مینیمالیسم اساساً مفهومی نسبی است.
اسلامی در ادامه نیز ضمن منحصر به فرد خواندن ازو او را فیلمسازی دانست که شبیه هیچکس نیست و هیچکس کارنامه کاری رادیکالی چون او نداشته است، چرا که یک نوع فیلمسازی را از ابتدا تا انتها با کمترین تغییری می توان در آثار او دید. وی در همین مورد ادامه داد: دیدن یک فیلم ازو کافی است تا حال و هوای همه فیلمهای او را بفهمیم این حتی در مورد فیلمسازان مؤلف هم به این شدت کاربرد ندارد، وقتی از هیچکاک حرف می زنیم از تنوع و تفاوت های بارز در فیلمهای او می توانیم بگوییم. یا وقتی از یک فیلمساز رادیکال مثل شانتال آکرمن صحبت می کنیم با وجود نزدیکی هایی که به سینمای ازو می توان در سبک اجرایی او پیدا کرد اما در هر حال این فیلمساز رادیکال هم آثارش با یکدیگر بسیار تفاوت دارند. اما ازو همه فیلمهایش یک روال دارند. حتی اسم فیلمهای ازو بیانگر همین مسئله است، اسم های ساده و حتی نا مفهوم مثل «اواخر بهار»، «اوایل بهار»، یا «اواخر پاییز» و…که گویی اسم در آنها نقشی افشاگر ندارد، مثل اینکه ازو بخواهد به ترتیب روی فیلمهایش بجای اسم شماره بگذارد. این رویکرد را، اسلامی بسیار عجیب دانست و گفت در صنعت آنزمان سینمای ژاپن چنین رویکرد و استمراری در آن شگفت انگیز است.
سردبیر نشریه توقیف شده «هفت» از دیگر خصوصیات سینمای ازو را توصیف ناپذیری فیلم و ناتوانی در خلاصه کردن داستان آن دانست و گفت: من همیشه در کلاس هایم یک فرمول را به کسانی که می خواهند نقد نویسی کنند توصیه می کنم و آن این است که خلاصه داستان فیلمی را که می بینند برای کسی که فیلم را دیده تعریف کنند، به طور طبیعی تصویری و فضایی از فیلم در ذهن شخص شنونده شکل می گیرد و بعد فردی که فیلم را دیده باید این تصویر را با خود فیلم مقایسه کند، به میزانی که این دو تصویر با هم فرق داشته باشند فیلم مورد نظر مهمتر و به لحاظ سینمایی قوی تر است. ازو دقیقاً همین خاصیت را دارد، شما «اوایل بهار» را چگونه می توانید برای کسی که ندیده توضیح دهید؟ بین فیلم و و هر توصیفی از داستان آن قطعاً فاصله زیادی وجود خواهد داشت.
اسلامی در ادامه تعبیری از دیوید بوردول منتقد نئوفرمالیست مشهور سینما را یادآور شد که درباره ازو گفته است: ساختار فیلم های او مثل بور زدن میان صحنه های دراماتیک و غیر دراماتیک است.
مؤلف کتاب «مفاهیم نقد فیلم» در ادامه ضمن توصیه به تجربه دیدن فیلمهای ازو روی پرده بزرگ و به شکل متوالی گفت: بیشتر منتقدان ایران و جهان ازو را با فیلم داستان توکیو می شناسند، اما این فیلم می تواند اثری گمراه کننده باشد چرا که میزان دراماتیک بودن آن به نسبت اغلب آثار ازو بیشتر است و همین مخاطب را ممکن است درباره ازو دچار سؤتفاهم کند.
اسلامی حرفهای خود را با یک پرسش به پایان رساند که پیچیدگی و عظمت کار یاسوجیرو ازو را روشن می کند او از حضار پرسید: چگونه می شود یک فیلمساز مدام خودش را تکرار کند اما همچنان هیجان انگیز و جذاب باشد؟
سلسله نشست های «مینیمالیسم در سینما» با نمایش دوازده فیلم به انتخاب مجید اسلامی و چهار نشست تخصصی ادامه خواهد یافت. این فیلم ها شامل آثاری از یاسجیرو ازو، کلی ریکارد،کلر دنی و آکی کوریسماکی خواهد بود.
