نگاهی به فیلم «امیر» ساخته نیما اقلیما
درامانقد-سینما: «امیر»، ساخته نیما اقلیما، در قابهایی وسیع و دور، جهانی خرد و کوچک را نمایش میدهد. تهرانِ «امیر»، تهرانی شلوغ و پرسروصدا نیست، اما با این حال فاقد فضاست. آدمها در قابهای بزرگ تنهایند. همین فرم است که به من جرئت میدهد بگویم «امیر» تصویری نمادین از واقعیت یک شهر است. روابط بسته و محدود در فضای بزرگ شهر در این فیلم، بهمیانجی پلانهایی، شبیه به تصاویر کتابهای مصور بازنمایی شدهاند؛ کتابی تیره از شهری که با وجود شلوغی، آدمهایش کمتر در یک قاب میگنجند.
«امیر»، در عین واقعگرایی، فیلمی بهشدت سبکپردازیشده است. ترکیب دکوپاژ، فیلمبرداری، طراحی صحنه و شیوه اجرای نقش فیلم را به یک میزانسن ویژه رسانده است. البته رگههای این میزانسن بهوضوح در آثار دیگری در جهان آزموده شده، اما با ایدهها و در فضاهای اغلب متفاوت. اقلیما کوشیده است این فرم را در خدمت لحنی شهری قرار دهد و امری آشنا را در کالبدی ناآشنا پیش ببرد. اما فیلم در همین ایده درجا میزند. «امیر» فاقد حرکت است. سبک دارد، شمایل میسازد، اما از شخصیت خالی است. آدمها و خاصه خود «امیر» دغدغهها و مصائبی دارند که جذاب، متفاوت و ملموس است. در این میان امیر، با بازی میلاد کیمرام، نسبت به موقعیتها و آدمهای دیگر ژست متفاوتتری دارد. اینجا ژست تنها به معنای حالتی فیزیکی و بیرونی نیست که در بدن بازیگر متبلور میشود، بلکه مجموعهای است که حضور یک تیپ -شخصیت را در موقعیتها متمایز میکند. امیر در میانه مصائب و ضرورتهای دیگران به شکلی آگاهانه حضور دارد، هرچند خود در حفره عمیقی از مشکلات مزمن فرسوده میشود. با اینهمه این حضور و انرژی نهفته در شخصیت اصلی به جایی نمیرسد. او از یک ژست پا فراتر نمیگذارد و شخصیت نمیشود. همین مسئله هم فیلم را به پایانی ساکن و مرده منتهی میکند. آدمها در «امیر» نه دیالوگی برقرار میکنند و نه با مشکل خود مثل مشکل برخورد میکنند. شخصیت اصلی هم تنها در نوع حضورش جدی است و فقط میکوشد در میان روابط نابالغ اطرافش خود را بالغ نشان دهد، اما در اصل او هم عقیم و ناتوان از کنش است. نوع بودن شخصیتها در یک تصویر مهمتر از خودبودنشان و تغییر دادن وضعیت شده است. فقدان عمق و کنش داستانهای مختلف را رهاشده و خرد نگه میدارد و این درنهایت فیلم را، با وجود بیانی نمادین و هدایتکننده، فاقد فرمی کامل میکند. درنهایت چیزی کم است و این در فیلمنامه و نوع ایجاد زمینه میزانسن فیلم است.