با اعلام یک اثر برگزیده در چهار بخش و معرفی دو ناشر برگزیده؛ هشتمین دورهی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران به کار خود پایان داد.
درامانقد-تئاتر: هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران طی برگزاری آیین پایانی با حضور جمعی از نمایشنامه نویسان و هنرمندان تئاتر و نیز نامزدها و برگزیدگان این دوره، عصر روز 25 آذر ماه 1396 در سالن همایش‌های بوستان گقت‌وگو به کار خود پایان داد.
به گزارش ستاد خبری هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، در ابتدا بهزاد صدیقی، دبیر هشتمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران و نایب رئیس کانون نمایشنامه نویسان خانه ی تئاتر ایران ضمن خوشآمدگویی به مهمانان این آیین گفت: نمایشنامه نویس از مسئولیتی سخن می گوید که از آغاز تولد حیات اجتماعی و از آغاز خلق نخستین نمایشنامه ی دنیا تا زمانی که زیست بشری بر روی کره ی خاکی تداوم دارد، بر دوش او بوده و خواهد بود.
این نمایشنامه نویس در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نمایشنامه نویس ما را به کشف درون خویش و جهان پیرامونمان رهنمون می کند؛ کشفی که او را از مسئولیتهای اجتماعی و نقد بحرانها در موقعیتها و شرایط متعدد آگاه سازد. او نه فرصت طلب است نه سوءاستفاده گر؛ نمایشنامه نویس تنها می خواهد در اتاق کوچکی از آن خود با خیالی آسوده و با آزادی مطلق، کلمات و واژ هها را از قاب خیال و ذهن خویش بیرون آورد و بر روی هر آنچه که کاغذ یا صفحه ی دیجیتالی لپتاپش هست، ثبت سازد و آن را با همنوعان و مخاطبانش تقسیم کند و در شکل درامی جذاب، برای من، شما و آنها بازآفرینی و روایت کند.
در ادامه ی این آیین، لوح سپاس ناشر برگزیده ی هشتمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران توسط اعظم کیانافراز، مدیر انتشارات افراز که توسط کانون نمایشنامه نویسان ایران انتخاب شده بود، به داریوش معمار، مدیر انتشارات بوتیمار، برای انتشار نمایشنامه های ایرانی و نمایشنامه های ترجمه شده به فارسی و حمایت از انتشار آثار نسل جدید نمایشنامه نویسان معاصر ایران و عماد شاطریان، مدیر انتشارات بیدگل، برای انتشار نمایشنامه ها و پژوهشهای ترجمه شده به فارسی و حمایت از انتشار آثار مترجمان و پژوهشگران عرصه ی تئاتر و نیز ارائه و انتشار کتابهای شکیل با چاپی پیراسته در عرصه ی نشر آثار تئاتری اهدا شد.
بر اساس این گزارش، رضا سرور به عنوان نماینده ی هیئت داوران بخش پژوهش ادبیات نمایشی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران (متشکل از طلایه رویایی، علی اکبر علیزاد و رضا سرور) با قرائت بیانیه ی هیئت داوران این بخش طی سخنانی گفت: پرسش این است که اگر تمام پژوهشگران و فعالان عرصه ی نظریه ی تئاتر در ایران، از همین فردا دیگر ننویسند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ پیش از آنکه پاسخ نیشخندآمیز ذهنیمان را بر زبان آوریم، اجازه دهید از خود بپرسیم، که اگر پژوهشگران و نظریه پردازان غربی، نه در طول تاریخ، بلکه تنها در قرن بیستم نمی نوشتند، چه رخ میداد؟
این مترجم و پژوهشگر تئاتر در ادامه تأکید کرد: تأسفبار است که هربار برای تأکید بر اهمیت پژوهش و نظریه در تئاتر، باید از نمونه های غیر ایرانی کمک بجوییم. پژوهش تئاتر در ایران، اگرچه به یاری ورود اهالی تئاتر به عرصه ی ترجمه و تلاش عظیم آنها برای معادلیابی و انتقال پژوهشهای غربی به زبان فارسی، رشد چشمگیری داشته اما در عوض، وضعیت پژوهشهای تألیفی، بس ناگوار است.
سرور در بخش دیگری از سخنان خود یادآورشد: فقدان پژوهشهای اصیل و معتبر است که باعث می شود هنگام رویارویی با بحران در تئاتر امروز کشورمان، هیچ چشم اندازی برای یافتن راه حل در دسترس نباشد. به عنوان مثال اگر پیشتر در باب تئاتر خصوصی، پژوهشهای بینارشته ای میان تئاتر با سیاست و اقتصاد، ذهن ما را آگاهی بخشیده بود، آیا امروز در زیر هجوم این سالن فروشها و دلالهای فرهنگی، چنین سردرگم و پریشان بودیم و تمام راههای از پیش رفته را، یکایک می آزمودیم؟
نماینده ی هیئت داوران بخش پژوهش ادبیات نمایشی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران در خصوص فقدان پژوهشهای تئاتر تصریح کرد: در غیاب نظریه و پژوهشهای راهگشا، میدان برای مدیران میانمایه ای فراهم می شود تا تصمیمهای مهلک خویش را بر جماعت تئاتر مستولی کنند. پس پژوهش و نظریه، امروز علاوه بر وجه محققانه اش، اهمیتی اجتماعی و سیاسی نیز دارد و بنابراین کاملن طبیعی است اگر صاحب منصبان و مدیران فرهنگی، از پژوهش و نظریه استقبال و حمایت نکنند و تنها خواستار پژوهشهای خنثا و بیربط باشند.
وی در پایان سخنان خود افزود: این اهالی تئاتر هستند که باید خود به اهمیت پژوهشها و نظریه در تئاتر پی ببرند و زمینه ساز انجام آن باشند. اگر نظریه و پژوهش به کار امروز ما نیاید، و با اتخاذ موضعی خنثی، ارتباطش با شرایط تاریخی ما قطع باشد، آنگاه پاسخ پرسش آغازین، همان نهی قاطعی است که همگان در ذهن دارند.
در بخش پژوهش ادبیات نمایشی و اهدای جوایز به پژوهشگران برگزیده و قدردانی شده، شهرام زرگر و رضا سرور لوح سپاس و قدردانی داوران این بخش را به شیوا مسعودی برای تألیف کتاب «کارنامه‌ی تلخکان» از نشر نی به دلیل تبارشناسی دقیق و کاربردی دربارهی نقش تلخکان در آیینها و نمایشهای ایرانی وتندیس و دیپلم افتخار این بخش را به مهتاب بلوکی برای تألیف کتاب «ژان ژنه و معماری خلاء» از نشر نی به دلیل پژوهش جامع و نظام مند و نیز تحلیل منسجم ساختاری آثار ژان ژنه به عنوان نفر برگزیده ی این بخش اهدا کردند.
هم چنین هیئت داروان این بخش، تندیس و دیپلم افتخار بهترین پژوهش ترجمه شده را به محسن ملکی و مهدی امیرخانلو برای ترجمه ی کتاب «ویلیام شکسپیر» نوشته تری ایگلتون از نشر مرکز و لوح سپاس خود را به علی تدین برای ترجمه ی کتاب «بوطیقای صحنه» از نشر آگه اهدا کردند.
بخش بعدی این مراسم که نکوداشت محمد یعقوبی، نمایشنامهنویس، بود، با سخنانی از محمد امیریارحمدی، رییس کانون نمایشنامه نویسان و مترجمان ایران و نمایشنامه نویس آغاز شد. محمد امیریارحمدی در سخنان کوتاهی درباره ی محمد یعقوبی گفت: اهل حاشيه رفتن نيست. يك راست ميرود سراغ اصل موضوع. اهميتي ندارد كه بيحاشيه بودن شباهتي به زندگي دارد يا نه، منطقي است يا بی منطق، مهم اين است كه ديگران باور كنند، اين هم شكلي از زندگي و نوعي منطق است. نمي خواهد شخصيتهايش فقط باورپذير باشند، تلاش ميكند تا نشان دهد آدمها در يك چيز مشترك اند، همه با هم فرق ميكنند.
این نمایشنامه نویس در ادامه در بخش دیگری از سخنان خود در نکوداشت محمد یعقوبی اضافه کرد: نمي گويد اقدام به انجام دادن ناممكن ديوانگي است، ميگويد ديوانگي، سلسله جنبان تاريخ است. عشق را تقديس نمي‌كند، آييني می شناسد كه بايد برای آن قرباني داد. صداقت داشتن را فضيلت نمی شمرد، ضرورتي میداند كه بدون آن نمي شود دنياي بهتري ساخت. حقيقت را تفسير نمي كند، هشدار می دهد آگاهی ما تا زماني استوار است كه بتواند در برابر انتقاد پايداري كند.
امیریارحمدی در پایان گفت: من نمايشنامه هايش را دوست دارم چون به هيچ چيز شبيه نيست جز خودش؛ و خودش همه ی آن چيزي است كه يك نمايشنامه نويس مي تواند باشد. كسي كه از دروغ مي ترسد و كابوس زندگياش، خشكسالي است. او محمد يعقوبي است.
در ادامه ی آیین نکوداشت محمد یعقوبی، فیلمی که به این مناسبت تهیه شده بود، درباره ی این نمایشنامه-نویس پخش شد.
محمد رحمانیان، نمایشنامه نویس و کارگردان مطرح و فعال تئاتر، در نکوداشت محمد یعقوبی طی سخنانی از این نمایشنامه نویس به عنوان نمایشنامه نویس نسل جدیدی از نمایشنامه نویسان معاصر یاد کرد که در نیمه ی دوم دهه ی هفتاد، زبان طبقه ی متوسط شهری را وارد نمایشنامه های معاصر فارسی کرد که پیش از از او اکبر رادی با نمایشنامه ی از پشت شیشه ها و غلامحسین ساعدی با نمایشنامه ی دعوت آغاز کرده بودند، در ادامه گفت: من همواره به دو سه نمایشنامه نویس دورهی خودم عبطه میخورم یکی محمد چرمشیر، یکی حمید امجد و دیگری محمد یعقوبی است.
رحمانیان گفت: آرزوم میکنم محمد یعقوبی بتواند هرچه زودتر به ایران برگردد و موضوعات زیادی را که برای نوشتن نمایشنامه دارد، بنویسد و باز هم اجرا کند.
پس از سخنان محمد رحمانیان درباره ی محمد یعقوبی، نوبت به اهداء نشان عالی خانهی تئاتر ایران و لوح سپاس کانون نمایشنامه نویسان و مترجمان ایران به محمد یعقوبی رسید که با دعوت مجری از محمد امیریاراحمدی، بهزاد صدیقی و محمد رحمانیان این لوح سپاس کانون نمایشنامه نویسان و مترجمان و نشان عالی خانه ی تئاتر توسط محمد رحمانیان به نماینده ی محمد یعقوبی، آیلین کیخایی اهداشد.
در ادامه ی این آیین دکتر بهرام جلالیپور به عنوان نماینده ی هیئت داوران بخش نمایشنامه های ترجمه شده ی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران ( متشکل از دکتر سهیلا نجم، داریوش مودبیان و دکتر بهرام جلالی پور) بیانیه ی هیئت داوران این بخش را قرائت کرد.
دکتر جلالی پور در بخشی که در این بیانیه آمده بود، گفت: لازم است نوع نگاه به مقوله ی نشر متحول شود. ناشران عزیز بایستی نقشی متعهدانه به عهده بگیرند. باید شرایطی فراهم شود که علاقه‌مندان به کتاب، با دیدن برند ناشر، با اطمینان خاطر اثر را انتخاب و مطالعه کنند. این هدف محقق نمی‌شود مگر در شرایطی که بنگاه‌های نشر به دستگاه‌های تخصصی و پژوهشی تغییر شکل دهند.
وی اضافه کرد: وجود هسته یا حوزه ی پژوهشی در ساختار دفاتر انتشاراتی امری بسیار ضروری است. شوربختانه، درحال‌حاضر، اغلب فرآیند کار به این صورت است که آثار از نویسندگان یا مترجمان به ناشر معرفی می‌شود و از آنجا که طیف وسیعی از مترجمان تازه‌کار به حیطه ی ترجمه وارد شده‌اند، غربالگری تخصصی آثار پیشنهادی ضرورت دارد. علاوه بر آن، چنانکه اشاره شد، یک ناشر تخصصی، می‌تواند با درک ضرورت‌ها و نیازهای جامعه و آشنایی با تحولات فرهنگی جهان و ایران، آثار مناسب را انتخاب و به مترجمان خبره و توانا و صاحب‌نظر در عرصه ی مربوطه پیشنهاد دهد.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه در ادامه ی این بیانیه چنین قرائت کرد: همچون دوره‌های قبل، در این دوره نیز ترجمه‌های متعددی از برخی از آثار مشاهده می‌شود. با توجه به این که اغلب، ضرورت این ترجمه‌های مجدد روشن نیست، وجود ترجمه‌های متعدد از یک اثر، از یک سو، شائبه ی وجود فرصت‌طلبی و سودجویی، یا به عبارتی پخته‌خواری را به ذهن متبادر می‌کند، و از سوی دیگر، وجود موازی‌کاری را در بازار نشر نشان می‌دهد. امری که در فضای نشر امروز و سهم اندکی که برای آثار ادبیات نمایشی قایل است، منطقی به نظر نمی‌رسد. ازاین‌رو، ایجاد یک بانک اطلاعاتی از آثار منتشر شده و آثار در دست نشر اجتناب‌ناپذیر است.
وی در پایان سخنان خود گفت: در ترجمه ی آثار نمایشی نیز آشفتگی بسیاری ملاحظه می‌شود. در بسیاری از آثار، حتا به‌رغم ترجمه ی محاوره‌ای رادیکال، زبان به‌هیچ‌عنوان قابلیتِ بیان صحنه‌ای ندارد.
سپس قدردانی شدگان و برگزیده ی این بخش به شرح ذیل معرفی شدند:
لوح سپاس هیئت داوران بخش ترجمه به محمدرضا خاکی برای ترجمه ی نمایشنامه ی «آتش‌سوزی‌ها» نوشتی ی وجدی معود منتشرشده در انتشارات بیدگل به دلیل معرفی نمایشنامهنویس به مخاطبان ایران و ترجمه ی روان و صحنه ای از نمایشنامه ای جدید و ناهید قادری برای ترجمه ی نمایشنامه ی «سوگ نمایش اسپانیایی» نوشته ی توماس کید منتشرشده در انتشارات افراز به دلیل اتخاذ ترجمه ی متناسب با سبک و دوره ی مورد نظر و همچنین معرفی نمایشنامه نویس و نمایشنامه ی مهمی جامانده از تاریخ تئاتر انگلستان تعلق گرفت.
همچنین تندیس و دیپلم افتخار هیئت داوران این بخش به عباس‌علی عزتی برای ترجمه ی نمایشنامه ی «دن کیشوت» نوشته ی میخائیل بولگاکف منتشرشده در انتشارات افراز به دلیل اتخاذ ترجمه ی روان، سلیس، کتابی و در عین حال صحنه ای اهداشد و این اثر به عنوان ترجمه ی برگزیدهی این بخش انتخاب و معرفی شد.
بر اساس این گزارش در آخرین بخش آیین پایانی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران برگزیدگان بخش نمایشنامه‌های معرفی شدند که در ابتدای این بخش حسین پاکدل، نماینده ی هیئت داوران آن بیانیه ی این بخش را قرائت کرد. وی در ابتدای این بیانیه گفت: داوران مرحله ی نهایی بخش نمایشنامه‌های تألیفی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران برخود لازم می‌دانند از پدیدآورندهگان آثار، ناشران، هیئت محترم انتخاب و کمیته ی برگزارکننده ی این رویداد مبارک تشکر کند. قدر مسلم آنکه آثارِ مورد داوری با وجود تنوع و رنگارنگی نمی‌تواند ادعای دربرگیرندهگی کلیت نمایشنامه نویسی کشور را داشته باشد ولی به یقین می‌تواند وضعیت جریان نمایش را تا حد قابل قبولی نمایندگی کند.
او به نمایندگی از هیئت داوران مرحله ی نهایی بخش نمایشنامه‌های تألیفی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران(متشکل از ناهید طباطبایی، فرهاد توحیدی و حسین پاکدل) ضمن عرض تبریک به تمامی هنرمندان شرکت کننده، کاندیداها و برگزیده گان ارجمند گفت: توصیه می‌شود برای قضاوت کارآمدتر در دوره‌های بعدی متون اقتباسی و برداشت یا نگاهِ آزاد، در دسته‌بندی مستقلی نسبت به موارد تألیفی داوری شود. در آثار مورد ارزیابی این دوره، مورادی بی‌توجه به تحولات، رویدادها، ناهنجاری‌ها و مصائب جامعه نوشته شده‌اند؛ حال یا به عمد و احتیاط یا از سر غفلت و بی‌توجهی، منظور متونی است که در خلأ بی‌مسئله‌گی خلق شده‌اند.
این نمایشنامه نویس تأکید کرد: لازم است قلم‌های خلاق به این مهم حساس بوده، نگاه انتقادی و پیش‌برنده ی خود را در نمایشنامه‌ها جاری کنند و نسبت به وقایع بومی و پیرامونی تحلیل ویژه و ارتفاع نگاهِ خود را داشته باشند. صرف نظر از این‌که تعدادی از متون، بیشتر ساختار و ساختمان داستان و قصه داشتند تا نمایشنامه.
در بخش دیگری از بیانیه ی هیئت داوران بخش نمایشنامه های تألیفی مرحله ی نهایی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، آمده بود: آفت عمده ی دیگر، زبان برساخته و تقلیدی بدون داشتن پشتوانه، دانش و تجربه ی لازم در تعدادی از آثار است. همین‌طور پرحرفی و تکرار بیهدف، یک معنیِ سطحی برای رسیدن به بی‌هدفیِ مطلق، نقطه ضعف تعدادی دیگر از آثار بود. ضمن آنکه وجود شخصیت‌های اضافی و بی‌رنگ و نداشتن عمل دراماتیک باعث چاقی و اتلاف فرصتِ بعضی از نمایشنامه‌ها شده بود. عمده مشکل، نداشتن آگاهی از ادبیات کهن و حتا معاصر ایران و نبود مطالعه ی کافی در موضوعِ پایه و دستمایه باعث بی‌وزنی، تکرار مکررات و خارجی‌نویسی تعدادی از آثار بود.
این هیئت داوری در پایان چنین اظهار امیدواری کردند: با این امید که این داوری توانسته باشد با قضاوت و انتخابی شایسته، مشوق توجه بیش از پیش به جایگاه اندیشه، خلاقیت و نوآوری در هنر نمایش باشد.
در این بخش پس از قرائت بیانیه که توسط حسین پاکدل پاکدل خوانده شد، جوایز نفرات برگزیده توسط حسین پاکدل و ناهید طباطبایی به برگزیدگان به شرح زیر اهداشد:
در بخش نمایشنامه‌های تالیفی هشتمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، هیئت داوران با اهدای لوح سپاس خود از نادر برهانی مرند برای نگارش نمایشنامه ی «تهران زیر بال فرشتگان» از نشر بوتیمار به دلیل شخصیت پردازی ظریف، دیالوگ نویسی روان و تصویرکردن لایه های پنهان اجتماعی نمایشنامه و محمد رحمانیان برای نگارش نمایشنامه ی «اسب‌ها؛ سال پنجاه و نه هجری» از نشر نیلا به دلیل امروزی کردن روایتی کهن، نگاه تازه به موضوع، دیالوگهای تراش خورده و به کارگیری فانتزی در ابَر روایت قدردانی کردند و تندیس و دیپلم افتخار بخش نمایشنامه های تألیفی خود را به نغمه ثمینی برای نگارش و انتشار نمایشنامه ی «خانه» اهدا کردند.
اجرای موسیقی و آواز توسط رضا کولقانی و پخش گزارش تصویری از انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران ساختهی حسین جمالی از دیگر برنامه های آیین پایانی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران بود و اجرای این مراسم را مرجان اشرفی زاده به عهده داشت. لازم به یادآوری است در این مراسم هیئت داوران بخش نمایشنامه های تألیفی مرحله ی نخست متشکل از ابراهیم پشتکوهی، روزبه حسینی، صحرا رمضانیان حضور داشتند که سی اثر راهیافته به مرحله ی نهایی این بخش را از میان 487 نمایشنامه ی منتشر شده ی تألیفی انتخاب و معرفی کردند.
این گزارش در پایان یادآور می شود: ویژه نامه ی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران در پایان برگزاری این آیین توزیع شد.
بر اساس این گزارش در آیین پایانی هشتمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران هنرمندانی همچون سهراب سلیمی، حمید امجد، محمد رحمانیان، محمد امیر یاراحمدی، بهزاد صدیقی، کاظم هژیرآزاد، عباس جهانگیریان، ناهید طباطبایی، حسین پاکدل، شهرام زرگر، نغمه ثمینی، بهرام جلالیپور، نادر برهانی مرند، رضا سرور، جمشید جهانزاده، سهیلا نجم، مهرداد کوروش نیا، اصغر نوری، شارمین میمندی نژاد، ابراهیم پشتکوهی، روزبه حسینی، صحرا رمضانیان، جواد عاطفه، سلما سلامتی، بهرام صادقی مزیدی، محمد نباتی مقدم، تهمینه محمدی، زهره غلامی، ویدا دانشمند، فرهاد امینی، مجید رحمتی، حسین جمالی و… از جمله چهره‌های حاضر در این مراسم بودند.
